در دنیای معماری، سبک‌ها و مکتب‌های فراوانی به وجود آمده‌اند که معماری پارامتریک هم یکی از آن‌هاست. این تعدد در نام‌ها و فرم‌ها موجب شده تا تشخیص آثار متعلق به هر کدام از مکاتب، برای افراد غیرمتخصص سخت باشد.
اتفاقا معماری پارامتریک و ساخت نماهای پارامتریک یکی از سخت‌ترین این عناوین است. حتی بسیاری از دست‌اندرکاران صنعت ساخت و ساز ساختمان هم معنای آن را نمی‌دانند. خصوصا اینکه اسم عجیب و غریبی هم دارد و بعد از شنیدنش تصویر خاصی از آن در ذهن شکل نمی‌گیرد.
معماری پارامتریک چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
معماری کلاسیک و سنتی همواره بر نظم چینش متریال و شکوهمند بودن بنا تاکید داشته است. وقتی به دوران شروع معماری مدرن می‌رسیم، متوجه تاکیدش بر ساده‌گرایی و کمینه‌گرایی می‌شویم.
بعد از دوران مدرن، دوران معماری پست‌مدرن فرا رسید. یکی از مکاتبی که در دوره سوم به وجود آمد و موضوع بحث ما نیز می‌باشد، مکتب معماری پارامتریک نام دارد.
در این معماری، قرار نیست که بین بخش‌ها و نقاط مختلف بنا بتوان مرز مشخصی پیدا کرد. برای توصیف چنین بناهایی گفته می‌شود که در آن‌ها، فرم آزاد است و به صورت پیوسته در حال تغییر است. برعکس ساختمان‌هایی که با نگاه کردن‌شان متوجه نوعی ایستایی و فرم‌های استاتیک می‌شویم در این ساختمان‌ها، داینامیک بودن و تحرک داشتن یکی از حس‌هایی است که به ما القا می‌گردد.
بین خطوط و اشکال هندسی نمی‌توان مرز مشخصی پیدا کرد. به طور کلی، در این متد اشکال و خطوط هندسی حضور پررنگی دارند و این هندسی بودن فرم‌ها کمک کرده تا بتوان پیچیده‌ترین و سخت‌ترین بناها را با همین شیوه کار کرد.
موفق‌ترین نمونه‌های نمای پارامتریک آن‌هایی هستند که بسیار پیچیده و تو در تو کار شده‌اند. چنین مشخصاتی، موجب شده تا کاربرد کامپیوتر و نرم‌افزارهای تخصصی در این کار افزایش یابد. همینطور برای ساخت برج‌ها و آسمان خراش‌ها نیز در بسیاری از مواقع از این متد بهره می‌برند.
مرکز فرهنگی حیدر علی اف در باکو، استادیوم آشیانه پرنده در پکن، هتل شهر رویاها در ماکائو، از جمله نمونه‌های مشهور این معماری هستند
نمای پارامتریک چه ویژگی‌هایی دارد؟
همان‌طور که گفته شد، پیچیده بودن یکی از ویژگی‌های بصری این نوع نما به شمار می‌آید.
با توجه به نوع صنعتی‌سازی که در فرایند ساخت این نماها شکل می‌گیرد، عموما مصالح پرت به وجود نمی‌آیند. خصوصا اینکه این نماها با مصالح و متریال گران‌قیمتی هم ساخته می‌شوند و نداشتن متریال پرت کمک بزرگی به اقتصادی بودن قیمت است.
نرم‌افزار «گراس هاپرز» در طراحی این نوع نما کارآمد می‌باشد. البته، یکی از آسیب‌هایی که بعضی از معماران دچار می‌شوند تکیه بیش از انداره به چنین نرم‌افزارهایی است. بسیاری از معماران موفق این حوزه، خیلی به تکنولوژی و کامپیوتر متکی نیستند و با استفاده از قدرت خلاقه و تصویرسازی‌های ذهنی خودشان کار طراحی نما را انجام می‌دهند.
الگویابی هندسی عملی است که برای طراحی نمای پارامتریک باید با دقت فراوان انجام داد. همچنین، مدل‌سازی نیز در بسیاری اوقات برای رسیدن به یک نمای مناسب حیاتی است. ساخت این مدل‌ها این اجازه را می‌دهد تا برای ساخت نماهای پارامتریک گران‌قیمت که از اشکال هندسی سخت به وجود آمده‌اند، از قبل تمام موارد را پیش‌بینی کرد. بدون انجام این مدل‌سازی‌ها احتمال شکست پروژه بسیار بالاست.
نماهای پارامتریک چگونه ساخته می‌شوند؟
طراحی و ساخت این گونه نماها، مراحل خاص خود را دارند. در این بخش، به صورت خلاصه نگاهی به این مراحل متناسب می‌اندازیم تا یک دید کلی برای فرایند تولید آن‌ها داشته باشید.
۱- مدل‌سازی
ساختار پیچیده و روش‌های نصب غیرمتعارف، دو مانع بزرگ برای اجرای پروژه هستند. بنابراین به خاطر اینکه طراحی با دقت فراوانی انجام شود، جزئیات به صورت سه بعدی مدل‌سازی می‌شوند.
داشتن مدل‌های سه بعدی، علاوه بر راحت کردن خیال شما از بابت شکل گرفتن درست ساختار و امکان‌پذیر بودن روش‌های نصب، موجب می‌شوند که بتوانید همه عوامل و کارکنان پروژه را از بابت کارهایی که قرار است انجام شوند، آگاه سازید.
۲- تخمین اطلاعات و تشخیص مختصات
لوکیشن و محلی که بنا در آنجا ساخته می‌شود، باید کاملا و از تمام جنبه‌ها مورد بررسی قرار گیرد. بدین ترتیب، با استفاده از لیزر تمام مختصات آن لوکیشن را تخمین زده و بررسی می‌کنند.
بعد از انجام این کار، معماران اطلاعات به دست آمده را پردازش می‌کنند و با اطلاعاتی که قبلا بر روی کاغذ تخمین زده بودند مقایسه می‌کنند. اصلاح اعداد و توسعه مدل‌سازی‌ها با استفاده از این اطلاعات واقعی صورت می‌گیرند.
۳- استفاده از ابزارهای سنتی
یک معمار برای اینکه بتواند نمای پارامتریک منحصر به فردی را طراحی و خلق کند، باید قبل از نرم‌افزار و کامپیوتر، با ذهن خود کارها را آغاز کند. بعضی از نماهای مشهور، در ابتدا ایده‌های اولیه‌شان با یک مداد بر روی صفحه‌ای خالی طراحی شده است.
اتفاقا این مساله برای ما ایرانی‌ها بسیار ملموس‌تر می‌باشد. جالب اینجاست که ساخت نماهای پارامتریک در ایران، سده‌ها پیش توسط معماران ایرانی انجام شده است. آن‌ها نماهایی را با استفاده از آجرچینی خلق کرده‌اند و مصالح کارشان خاک رس و آهک بوده‌اند. این معماران ایرانی بدون دسترسی داشتن به تکنولوژی، حتی میزان زوایای قرارگیری آجرها را نسبت به همدیگر محاسبه می‌نمودند.
۴- انتخاب متریال مناسب
نماهای پارامتریک با استفاده از مدرن‌ترین و گران‌ترین مصالح و متریال ساخته می‌شوند. یکی از کارهایی که شما باید انجام دهید، بررسی کردن جدیدترین مصالح بازار است. بعد از شناسایی آن‌ها، لازم است که بررسی کنید و متوجه شوید که کدام یک از آن‌ها برای کار شما مناسب‌تر هستند.
موادی مانند GFRC یا GRC برای مثال این روزها جزء جدیدترین‌ها محسوب می‌شوند. انعطاف پذیری آن‌ها این امکان را به شما خواهد داد که هر قطعه‌ای را با هر شکل و فرمی که مدنظرتان است بسازید.
نظر پاتریک شوماخر در مورد نمای پارامتریک
یکی از نکاتی که به ما کمک می‌کند بیشتر با این مکتب آشنا شویم، خواندن نظریات پاتریک شوماخر است. این معمار، که یکی از همکاران زاها حدید معمار بزرگ بوده، نقش بارزی بر توسعه معماری پارامتریک داشته است.
شوماخر اعتقاد دارد که نیازهای جامعه معاصر نسبت به دوره‌های قبلی تفاوت‌های زیادی داشته و معماری باید در حد توان خودش به این نیازها پاسخ دهد. معماری این نیازها را از طریق تکنیک‌ها و متدهای طراحی نمای پارامتریک پاسخ می‌گوید.
پاتریک شوماخر می‌گوید که ما فقط با یک تکنیک جدید مواجه نیستیم بلکه این نوع معماری یک سبک جدید است، با تمام ویژگی‌ها و ظرفیت‌هایی که یک مکتب معماری با خودش دارد. او می‌گوید: این سبک باعث شده تا نیازها، خواسته‌ها، تمایلات و ارزش‌های جمعی انسان معاصر تغییر کند. البته این تغییراتی که پدید آمده‌اند را باید در دراز مدت بررسی کرد.