نویسنده: مهندس حمیدرضا اشرف

 

استاندارد ها ، سرانه ها و معرفی بخش های مختلف بیمارستان

منطقه بندی و زیرساخت ها در  اتاق های عمل بیمارستان:

برای تامین شرایط محیطی استاندارد دربخش جراحی یا اتاق های عمل، منطقه بندی در اتاق های عمل بیمارستان به 4 بخش زیر تقسیم می شود:

1- منطقه آزاد

2-  منطقه تمیز

3- منطقه استریل

4- منطقه کثیف

1- منطقه آزاد:

1-1 این منطقه در واقع خارجی ترین ناحیه در اتاقهای عمل است. فرآیند های تحویل بیمار در  پیش ورودی، کنترل ورود و خروج افراد و همچنین کنترل ورود و خروج تجهیزات به اتاق عمل و فرآیند گانینگ در این منطقه انجام می شود.

2-1 رختکن کارکنان اتاق عمل در این منطقه قرار دارد. کارکنان اتاق عمل پس از تعویض کفش و لباس مجاز هستند که وارد مناطق تمیز و استریل شوند. 

3-1 منطقه آزاد شامل پیش ورودی ها ، محل تعویض گان وشان ودمپایی، محل تعویض تخت و تحویل بیمار، سرویسهای بهداشتی و حمام کارکنان، انتظار همراهان بیمار، پذیرش، نقل و انتقال بیمار ، معاینه و اتاق برق و تاسیسات می شود.

2- منطقه تمیز:

1-2 درجه حفاظتی منطقه تمیز مابین مناطق آزاد و استریل است. نکته مهم آنست که این ناحیه هیچگاه نباید سهل انگارانه  با منطقه آزاد یکسان تلقی شود و یا بالعکس سخت گیرانه با منطقه استریل برابر تصور شود، برداشت اول موجب افزایش ریسک عفونت های بیمارستانی و برداشت دوم موجب صعوبت کارها و افزایش هزینه های بیمارستان خواهد گردید.

2-2 فضاهایی که در منطقه تمیز قرار دارند عبارتند از: ایستگاه پرستاری و فضای گزارش نویسی، میز یا اتاق منشی، اتاق سر پرستار ، ریکاوری ، اتاق آماده سازی قبل از عمل ، اتاق های پزشکان ، انبار لوازم استریل و بیهوشی، اتاق های استراحت، فضای نگهداری برانکار تمیز ، اتاق و انبار دارو ، آبدارخانه و غذا خوری و سایر فضاهای پشتیبانی.

3-2 فشار هوای منطقه تمیز نسبت به منطقه های کثیف و آزاد مثبت و نسبت به منطقه استریل منفی است.

3- منطقه استریل:

1-3  منطقه استریل، همان فضایی است که عمل جراحی بیمار در آن انجام می شود و به آن تالار یا صحن اصلی اتاق عمل هم اطلاق می شود.

2-3  منطقه استریل باید با خط قرمز بر روی زمین، از سایر فضاها جدا گردد.

3-3   کلیه تجهیزات و وسایلی که به این منطقه وارد می شود و یا در آن استقرار دارد، الزاماً باید استریل شده باشند.

4-3  این منطقه می تواند از لحاظ طراحی معماری، یک سالن بزرگ و مستقل باشد که درب تمامی اتاقهای عمل جراحی به آن سالن باز می شود.

5-3  فشار هوا در منطقه استریل نسبت به منطقه تمیز، مثبت، و نسبت به مناطق کثیف و آزاد دوبار مثبت می باشد.

 6-3  مسیر تردد بین مناطق تمیز و استریل بدون تعویض گان و شان انجام می شود، ولی الزاماً شستشوی دستها و اسکراب باید انجام شود.

• فضاهای موجود درمنطقه استریل عبارتند از:
• اتاقهای جراحی، فضاهای اسکراب، انبار استریل فرعی ، راهروهای دسترسی و اتاق بیهوشی.

4-  منطقه کثیف :

1-4 منطقه کثیف، راهروی دفع نیز نامیده می شود.

2-4  این راهرو مستقیما از درب خروجی اتاقهای عمل به بخش CSSD امتداد می یابد. پس با این تعریف کلیه اتاق های عمل استاندارد می باید دارای یک خروجی جداگانه برای خروج لوازم جراجی مصرف شده و کثیف داشته یاشند. این خروجی می تواند به صورت یک دریچه pass box و یا یک درب جداگانه باشد. این درب یا دریچه مستقیما به داخل راهروی کثیف باز می گردد که انتهای این راهرو به بخش CSSD  منتهی می شود.

3-4 منطقه کثیف از لحاظ معماری، به صورت یک کریدور طراحی می گردد که دور تا دور اتاقهای عمل  قرار دارد. از این کریدور لوازم جراحی مصرف شده در اتاقهای عمل مستقیماً به بخش استریلیزاسیون مرکزی منتقل می گردد.

4-4 فضاهای آلوده اتاقهای عمل، مانند محل تخلیه ساکشن ها ، اتاقهای کار کثیف، محل نگهداری زباله های عفونی و غیر عفونی ، تی شویخانه و محل نگهداری لوازم مصرف شده در این ناحیه قرار دارند.

5-4 مسیر تردد مابین مناطق تمیز، استریل و کثیف کاملاً یکطرفه است و هیچ شخص یا تجهیزاتی مجاز به ورود از ناحیه کثیف به منطقه استریل و تمیز نمی باشد.

زیر ساختها و سرانه های اتاقهای عمل:

حداقل زیربنای مفید یک اتاق عمل برای جراحی های کوچک 25 متر مربع می باشد.  طول هر ضلع اتاق عمل کوچک نباید از 4/5 متر کمتر باشد.

حداقل زیربنای مفید یک اتاق عمل برای جراحی های متوسط 36 متر مربع می باشد. و طول هر ضلع آن نباید از 5/5 متر کمتر باشد.

حداقل زیربنای مفید یک اتاق عمل برای جراحی های بزرگ مانند جراحی قلب باز و پیوند اعضاء 45 متر مربع می باشد. و طول هر ضلع آن نباید از 6/5 متر کمتر باشد.

حداقل ارتفاع مفید اتاقهای عمل برای جراحی های کوچک و متوسط 3 متر و برای جراحی های بزرگ 3/2  متر می باشد

زیر ساختها و سرانه های اتاقهای عمل

زیر بنای ناخالص تالار اتاقهای عمل برای تعداد تا 5 اتاق عمل حداقل 150 متر مربع به ازای هر اتاق جراحی و برای تعداد بیش از 5 اتاق عمل حداقل 130 متر مربع به ازای هر اتاق عمل خواهد بود.

به ازای هر یک تخت اتاق عمل، وجود حداقل 1/5 تخت ریکاوری الزامی است. مساحت خالص مورد نیاز برای هر تخت ریکاوری حداقل 7/5 متر مربع می باشد.

به ازاء هر یک نفر شاغل در اتاقهای عمل اعم از پزشک، تکنسین، پرستار، منشی و خدمه،ُ می باید حداقل 75/. متر مربع فضای رختکن وجود داشته باشد.

موقعیت قرارگیری بخش اتاقهای عمل در بیمارستان باید به گونه ایی باشد که دسترسی آسان و موثر را به سایر بخشهای مرتبط مانند اورژانس، استریلیزاسیون مرکزی CSR ، بخش مراقبتهای ویژه ICU ، بستری ها واعصاب و روان فراهم نماید.

فضای مناسب برای انتظار همراهان در مجاورت یا مکان دیگری ترجیحاً نزدیک به اتاقهای عمل با ظرفیت حداقل 2 صندلی به ازای هر اتاق عمل و دارای زیر ساخت های رفاهی و اطلاع رسانی کامل  پیش بینی گردد.

زیر ساخت های تاسیساتی اتاقهای عمل:

با توجه به این نکته که مهمترین ابزار موجود فعلی برای درجه بندی حفاظتی و رعایت نکات مربوط به کنترل نرخ عفونت در اعمال جراحی، استفاده ار جریان و فشار هوا با محاسبات و فیلتراسیون دقیق می باشد، لذا  کنترل میزان جریان و فشار هوا در منطقه های چهارگانه بسیار حیاتی است. ضمن آنکه این جریان هوا باید با فیلتراسیون چند مرحله ایی و استفاده از هواسازهای هایژنیک، عاری از هرگونه آلودگی و ذرات باشند. ابعاد ذرات فیلتر شده بر حسب نوع و ماهیت اتاق عمل در مقیاس نانومتر تا میکرومتر می باشد

وجود حداقل 12 بار تعویض هوا در ساعت برای فضاهای داخلی اتاقهای عمل ضروری است .

بهترین دمای محیط برای اتاقهای عمل بین 22 تا 24 درجه سانتیگراد می باشد.

شرایط تهویه مطبوع اتاقهای عمل باید به گونه ایی باشد که وجود هوای تازه و جریان مطبوع هوا بخوبی توسط انسان احساس گردد.

حداکثر رطوبت مجاز در تالار اتاقهای عمل 50 درصد می باشد

با توجه به اینکه در روند کارکرد اتاقهای عمل زیر ساختهای تاسیساتی بیشترین نقش را دارند، لذا لازم است که ارتفاع سقف های کاذب این بخش برای عبور زیر ساختهای تاسیساتی به میزان کافی بزرگ و مناسب باشد.

برق منطقه اصلی اتاقهای عمل لازم است که بوسیله ترانسفورماتورهای ایزوله با نسبت تبدیل یک به یک از برق شهری ایزوله گردد.این موضوع برای حفظ ایمنی بیمار و کارکنان و جلوگیری از سوختگی بیمار با کوتر ضروری است.

برق تالار اتاقهای عمل لازم است علاوه بر مجهز بودن به سیستم برق مولد های اضطراری، به UPS Uninterrupted Power Supply  نیز مجهز باشد.  ضمناً لازم است در طراحی تاسیسات الکتریکی، تقسیم بندی برق اتاق عمل، 100 درصد به برق اضطراری اختصاص داده شود .