بخش CCU (Critical Care Unit) یا بخش مراقبت‌های ویژه قلب، یکی از بخش‌های حساس و مهم در بیمارستان‌هاست که برای ارائه مراقبت‌های ویژه به بیماران دچار مشکلات حاد قلبی طراحی شده است. این بخش معمولاً شامل فضاها و تجهیزاتی تخصصی است که امکان پایش مستمر وضعیت بیماران و ارائه درمان‌های فوری و حیاتی را فراهم می‌کند.
ویژگی‌های طراحی در بخش CCU شامل موارد زیر است:
- فضای آرام و استریل: طراحی باید به گونه‌ای باشد که محیطی آرام و بدون استرس برای بیماران ایجاد کند و همچنین دسترسی به ضدعفونی و تمیز بودن محیط تسهیل شود.
- پایش و نظارت مستمر: بخش CCU باید دارای تجهیزاتی باشد که امکان نظارت 24 ساعته و دقیق بر وضعیت بیماران را برای کادر درمانی فراهم کند. این تجهیزات معمولاً در نزدیکی تخت‌ها قرار می‌گیرند و طراحی داخلی باید به نحوی باشد که این تجهیزات به راحتی قابل دسترسی باشند.
- رنگ‌ها و نورپردازی مناسب: استفاده از رنگ‌های آرام و دلپذیر، همراه با نورپردازی کنترل‌شده که از خستگی چشم جلوگیری کند و برای آرامش بیماران مناسب باشد، در طراحی بخش CCU اهمیت دارد.
- حریم خصوصی: هر تخت به نوعی از حریم خصوصی و فضاسازی اختصاصی نیاز دارد که این حریم می‌تواند با استفاده از پارتیشن‌ها یا پرده‌ها به‌خوبی مدیریت شود.
- دسترسی سریع به تجهیزات پزشکی: چیدمان بخش CCU باید به گونه‌ای باشد که کادر درمان بتوانند به راحتی به تجهیزات و داروهای مورد نیاز دسترسی داشته باشند تا در مواقع ضروری زمان صرفه‌جویی شود.
- فضای مناسب برای ملاقات محدود: در طراحی این بخش باید فضایی محدود و قابل کنترل برای ملاقات بیماران در نظر گرفته شود، زیرا ملاقات‌ها باید تحت نظارت دقیق و کوتاه مدت باشد.
ریزفضاها و الزامات معماری در طراحی CCU
طراحی و برنامه‌ریزی فضایی بخش CCU نیازمند رعایت استانداردهای پزشکی و معماری است تا بتواند محیطی کارآمد و ایمن برای بیماران و کادر درمانی فراهم آورد. در اینجا به ریزفضاهای اصلی، ابعاد پیشنهادی، الزامات معماری و ارتباطات فضایی این بخش می‌پردازیم:
1. اتاق بیماران (بخش بستری)
- ابعاد: هر تخت حداقل به فضایی به ابعاد 12 مترمربع نیاز دارد. این فضا شامل تخت بیمار، تجهیزات مانیتورینگ و فضای مانور برای کادر درمانی است.
- الزامات و ضوابط معماری:
- فضای کافی برای عبور تجهیزات، تخت و حضور کادر درمانی.
- نور طبیعی در صورت امکان برای افزایش آرامش بیمار و تهویه مناسب.
- نصب مانیتورهای بیمار، تأسیسات گازهای طبی (اکسیژن، نیتروژن و ساکشن).
- تعبیه پرده یا پارتیشن برای حفظ حریم خصوصی هر بیمار.
- ارتباطات فضایی: در نزدیکی ایستگاه پرستاری قرار گیرد و دسترسی سریع و راحت به اتاق دارو و تجهیزات داشته باشد.
2. ایستگاه پرستاری
- ابعاد: حداقل 15 مترمربع (بسته به تعداد تخت‌ها)، با قابلیت مشاهده مستقیم تخت‌های بیماران.
- الزامات و ضوابط معماری:
- فضایی برای مانیتورینگ وضعیت بیماران، کامپیوترها و تجهیزات ارتباطی.
- دسترسی سریع به مانیتورها و تجهیزات اطلاعات بیمار.
- نورپردازی مناسب و امکان ارتباط دیداری و صوتی با بیماران.
- ارتباطات فضایی: در مرکز بخش قرار گیرد و دید مستقیم به اتاق‌های بیمار داشته باشد؛ همچنین به اتاق دارو و تجهیزات دسترسی آسانی داشته باشد.
3. اتاق پزشکان و استراحت پرسنل
- ابعاد: 10 تا 15 مترمربع برای هر اتاق.
- الزامات و ضوابط معماری:
- امکانات استراحتی و فضای کافی برای کارهای اداری پزشکان و پرستاران.
- مجهز به سیستم تهویه مناسب و نورپردازی آرامش‌بخش.
- فضایی آرام و جدا از شلوغی بخش برای استراحت و احیای انرژی پرسنل.
- ارتباطات فضایی: باید نزدیک ایستگاه پرستاری باشد، اما جدا از فضای عمومی بیماران قرار گیرد.
4. اتاق دارو و تجهیزات پزشکی
- ابعاد: حداقل 10 مترمربع.
- الزامات و ضوابط معماری:
- فضایی برای نگهداری داروها، تجهیزات و ابزارهای مصرفی.
- کمدهای ایمنی و تجهیزات قفل‌دار برای نگهداری داروها.
- تهویه مناسب برای جلوگیری از تجمع رطوبت.
- ارتباطات فضایی: نزدیکی به ایستگاه پرستاری و اتاق بیماران برای دسترسی سریع.
5. فضای ملاقات محدود
- ابعاد: حداقل 6 مترمربع.
- الزامات و ضوابط معماری:
- طراحی فضایی ایمن و کنترل‌شده برای ملاقات همراهان بیمار.
- فضایی برای ورود و خروج تحت نظارت همراهان، بدون ایجاد مزاحمت برای بیماران.
- ارتباطات فضایی: باید به گونه‌ای باشد که کادر درمان امکان نظارت مستقیم داشته باشند و خارج از فضای بستری اصلی باشد.
6. اتاق‌های پشتیبانی و خدمات جانبی
- ابعاد:
- سرویس بهداشتی پرسنل و بیماران: 4 تا 6 مترمربع.
- اتاق تجهیزات تمیز و کثیف: 8 مترمربع.
- انبار لوازم استریل: 5 مترمربع.
- الزامات و ضوابط معماری:
- رعایت جداسازی فضای تمیز و کثیف به منظور جلوگیری از انتقال عفونت.
- دسترسی آسان به آب و سیستم فاضلاب در اتاق‌های شستشو.
- ارتباطات فضایی: باید نزدیک اتاق بیماران قرار گیرد، ولی به‌طور مجزا و دور از محل بستری اصلی.
7. اتاق تمیز و ضدعفونی تجهیزات
- ابعاد: حداقل 8 مترمربع.
- الزامات و ضوابط معماری:
- استفاده از مواد قابل شستشو و مقاوم به مواد ضدعفونی‌کننده.
- سیستم تهویه قوی برای خروج مواد شیمیایی ضدعفونی.
- ارتباطات فضایی: نزدیک اتاق تجهیزات و اتاق دارو باشد.
8. فضای انتظار مراجعین
- ابعاد: حداقل 10 مترمربع با صندلی‌های انتظار و امکانات اطلاع‌رسانی.
- الزامات و ضوابط معماری:
- فضایی آرام و راحت با نور طبیعی و تهویه مناسب.
- ایجاد ارتباط غیرمستقیم با بخش CCU برای جلوگیری از ایجاد استرس.
- ارتباطات فضایی: نزدیک ورودی بخش CCU، ولی به‌گونه‌ای که مستقیماً با اتاق بیماران ارتباط نداشته باشد.
ارتباطات فضایی کلی:
- اتاق‌های بیماران باید با ایستگاه پرستاری و اتاق دارو در ارتباط نزدیک باشند.
- فضای انتظار و فضای ملاقات محدود از اتاق‌های بیماران جدا باشد تا از ایجاد مزاحمت جلوگیری شود.
- اتاق‌های پشتیبانی و خدمات جانبی نزدیک به اتاق بیماران قرار گیرند، اما به‌گونه‌ای که تردد کادر درمانی و حمل تجهیزات را به سادگی تسهیل کنند.
ارتباط فضایی بخش CCU با سایر فضاهای بیمارستان
این ریزفضاها و ارتباطات فضایی نه تنها باید کارآمد و بهینه باشند، بلکه با رعایت استانداردهای معماری بیمارستانی و اصول بهداشتی، تجربه‌ای ایمن و آرام برای بیماران و کادر درمانی فراهم کنند.
بخش CCU به دلیل حساسیت و اهمیت ویژه‌ای که در مراقبت از بیماران قلبی دارد، نیازمند ارتباطات فضایی دقیق و کارآمد با سایر بخش‌های بیمارستان است. در زیر به این ارتباطات فضایی و نحوه تعامل بخش CCU با فضاهای دیگر بیمارستان می‌پردازیم:
1. ارتباط با بخش اورژانس
- دلیل ارتباط: بیماران بدحال و با وضعیت بحرانی قلبی اغلب از طریق اورژانس به CCU منتقل می‌شوند.
- الزامات فضایی: بخش CCU باید به گونه‌ای طراحی شود که از طریق راهروهای اصلی یا آسانسورهای اختصاصی به اورژانس دسترسی سریع داشته باشد. این ارتباط باید بدون ایجاد ازدحام و از طریق مسیرهای مشخص و مستقیم برقرار شود تا انتقال بیماران به راحتی و در کمترین زمان ممکن انجام شود.
2. ارتباط با بخش مراقبت‌های ویژه (ICU)
- دلیل ارتباط: بیماران ممکن است پس از بهبود نسبی در CCU، به ICU منتقل شوند یا برعکس.
- الزامات فضایی: بخش CCU و ICU باید در نزدیکی هم قرار گیرند تا امکان انتقال آسان و سریع بیماران بین این دو بخش فراهم شود. این نزدیکی همچنین به کادر درمانی کمک می‌کند تا بیماران را به صورت پیوسته پایش کنند.
3. ارتباط با بخش تصویربرداری (رادیولوژی)
- دلیل ارتباط: بیماران CCU ممکن است نیاز به انجام تصویربرداری‌های فوری مانند رادیوگرافی یا اکوکاردیوگرافی داشته باشند.
- الزامات فضایی: دسترسی CCU به بخش تصویربرداری باید از طریق مسیرهای مشخص و بدون مانع باشد. همچنین در مواردی که امکان نصب تجهیزات تصویربرداری در بخش CCU وجود دارد، این تجهیزات می‌توانند در دسترس کادر درمانی باشند تا از نیاز به انتقال بیمار کاسته شود.
4. ارتباط با بخش جراحی قلب
- دلیل ارتباط: برخی از بیماران ممکن است نیاز به عمل جراحی قلب داشته باشند یا پس از جراحی نیاز به بستری در CCU پیدا کنند.
- الزامات فضایی: اتاق عمل قلب باید به CCU نزدیک باشد یا ارتباط مستقیمی از طریق آسانسورهای اختصاصی و مسیرهای مشخص برای انتقال سریع بیمار فراهم شود.
5. ارتباط با بخش آزمایشگاه
- دلیل ارتباط: بیماران CCU به‌طور مداوم نیاز به آزمایش‌های فوری خون و سایر آزمایش‌ها دارند.
- الزامات فضایی: دسترسی به آزمایشگاه باید سریع و بهینه باشد تا نمونه‌ها به سرعت به آزمایشگاه منتقل شوند و نتایج به موقع به CCU ارسال گردد. امکان ارسال نمونه‌ها از طریق سیستم‌های پستی پنوماتیک نیز می‌تواند این فرآیند را تسریع کند.
6. ارتباط با بخش داروخانه
- دلیل ارتباط: داروهای حیاتی برای بیماران CCU به صورت روزانه و فوری نیاز است.
- الزامات فضایی: بخش CCU باید از طریق راهروهای مستقیم و ایمن به داروخانه دسترسی داشته باشد. این بخش ممکن است به یک اتاق داروی کوچک مجهز باشد تا داروهای پرکاربرد و اورژانسی در دسترس پرستاران باشند و از رفت و آمدهای مکرر به داروخانه اصلی جلوگیری شود.
7. ارتباط با واحدهای پشتیبانی (مانند تاسیسات، نظافت و خدمات)
- دلیل ارتباط: بخش CCU به تمیزی و بهداشت بالا نیاز دارد و باید در هر لحظه آماده خدمت به بیماران باشد.
- الزامات فضایی: دسترسی آسان و سریع کارکنان خدماتی و تاسیساتی به CCU برای رسیدگی به امور نظافت، رفع مشکلات فنی و تأمین مواد مصرفی بهداشتی ضروری است، اما این دسترسی باید بدون ایجاد تداخل با عملکرد بخش و تردد کادر درمان انجام شود.
8. ارتباط با بخش بستری عادی قلب
- دلیل ارتباط: بیمارانی که وضعیت بهتری پیدا کرده‌اند، ممکن است از CCU به بخش بستری عادی قلب منتقل شوند.
- الزامات فضایی: بخش بستری قلب باید به CCU نزدیک باشد یا به آسانی در دسترس قرار گیرد تا بیماران بتوانند پس از بهبود نسبی، به این بخش منتقل شوند و تخت‌های CCU برای بیماران بحرانی آزاد شود.
9. ارتباط با آسانسورهای اختصاصی
- دلیل ارتباط: انتقال سریع و ایمن بیماران بحرانی به سایر بخش‌های بیمارستان از جمله اتاق عمل یا اورژانس.
- الزامات فضایی: وجود آسانسورهای اختصاصی یا سرویس‌های حمل بیمار ویژه برای CCU، به گونه‌ای که از فضای عمومی و شلوغ بیمارستان جدا باشد و انتقال ایمن و سریع بیمار را تضمین کند.
10. ارتباط با اتاق ملاقات و انتظار خانواده
- دلیل ارتباط: خانواده‌های بیماران معمولاً به ملاقات محدود نیاز دارند و حضور آنان می‌تواند به آرامش روحی بیمار کمک کند.
- الزامات فضایی: فضای ملاقات باید در نزدیکی CCU باشد اما به گونه‌ای طراحی شود که دسترسی مستقیم و دائمی به داخل بخش نداشته باشد. فضای انتظار نیز باید آرام و مجهز به اطلاعات باشد تا خانواده‌ها بتوانند با شرایط بیمار آشنا شوند.
این ارتباطات فضایی در طراحی CCU بسیار اهمیت دارند و در صورت اجرای مناسب، می‌توانند بهره‌وری کادر درمان و راحتی و ایمنی بیماران و همراهان را بهبود بخشند.