پس از سپری شدن دوران چندین ماهه ی بارداری و رشد نوزاد و با فرا رسیدن زمان تولد، مادر وارد مرحله ی پیش از زایمان موسوم به مرحله ی درد می شود. پس از سپری کردن این مرحله و با شدیدتر شدن دردها و نزدیک تر شدن فاصله انقباضات رحمی، مادر به تشخیص ماما و یا پزشک برای مرحله ی زایمان آماده می شود. در این مرحله مادر می تواند با مراجعه به بیمارستان و انتخاب اتاق LDR از خدمات آمادگی پیش از زایمان تا مرحله ی زایمان و پس از زایمان که در ادامه بیشتر به آن می پردازیم، بهره‌مند شود. در این مقاله نیز سعی شده با استانداردها و نیازهای اتاق LDR در بخش زنان و زایمان بیشتر آشنا شویم.

طبق استانداردهای جهانی بیمارستانها می توانند از سه سیستم برای انجام و کنترل مراحل آمادگی، زایمان و بهبودی استفاده کنند:

1. سیستم LDR (Labor, Delivery, Recovery): بیمار در این شیوه سه مرحله فرایند لیبر، زایمان و بهبودی را در یک اتاق و بر روی یک تخت سپری می کند. و پس از دو ساعت به بخش بستری پس از زایمان منتقل می‌گردد. تخت این اتاق نیز از نوع مخصوصی است که قابلیت تبدیل به وضعیت های مختلف را دارد.

2. سیستم LDRP (Labor, Delivery, Recovery, Postpartum): این شیوه همانند شیوه قبلی است با این تفاوت که مرحله بستری پس از زایمان نیز در همین اتاق رخ می دهد.

3. سیستم سنتی: سیستمی که فرایند لیبر، زایمان و دو ساعت پس از زایمان و پس از زایمان تا ترخیص، در اتاق‌های مجزا از هم انجام می‌شوند.
هدف اصلی از ادغام اتاق‌های لیبر، زایمان و بهبودی، جا به جا نشدن مادر در فرایند زایمان و ایجاد محیطی صمیمانه به دور از اظطراب‌های موجود در فضاهای درمانی است. جا به جایی مادر پس از سپری کردن هر یک از مراحل زایمان علاوه بر دشواری هایی که ممکن است برای وی به همراه داشته باشد، باعث افزایش اظطراب و نگرانی او شود. در حالی که اگر مادر پس از انس گرفتن با محیطی که به آن وارد می‌شود بتواند تا انتهای فرآیند زایمان در همان فضا حضور داشته باشد، زایمانی آسوده تر خواهد داشت. همچنین در این روش با ترکیب اتاق‌هایی که عملکردهای متفاوتی دارند، رفت و آمدهای داخل بخش تا حد زیادی کاهش می‌یابد.

در اتاق LDR تمرکز بر روی زایمان فیزیولوژیک بدون درد و بدون استفاده از دارو است. در این شیوه می‌توان به تکنیک های تنفسی، تن آرامی، ماساژ، تغییر وضعیت، گرما و سرما درمانی، استفاده از کیسه ی آب گرم و یا کیسه‌ ی یخ، آروماتراپی ، و هیپنوتراپی، استفاده از وان آب، گوش دادن به موسیقی و ... اشاره کرد که باید تمهیدات لازم برای اجرای این تکنیک ها در اتاق در نظر گرفته شود. شایان ذکر است که طراحی این محیط را باید متفاوت از سایر محیط های درمانی دیگر در بیمارستان دید. بدین منظور می توان با توجه به وضعیت روانی مادر، حضور همراه که معمولا از آشنایان یا بستگان وی است، علاوه بر کمک به گروه مامایی جهت ارائه ی خدمات، موجب دلگرمی مادر می‌شود. این افراد از پیش، آموزش‌های لازم را برای همراهی مادر در روند زایمان دیده اند. در این روش امکان حضور همراه زن از جمله همسر وی به راحتی فراهم می شود.
اتاق های LDR شامل ریز فضاهایی از جمله فضای ورودی و رختکن، فضای بستری و زایمان، فضای احیا و رسیدگی به نوزاد، فضای نگهداری تجهیزات و وسایل
استاندارد های اتاقLDR

وجود فضاهای زیر در اتاق LDR ضروری است:
1. فضای ورودی و رختکن
2. اسکراب
3. سرویس بهداشتی
4. حمام
5. فضای بستری و زایمان
6. فضای نگهداری تجهیزات و وسایل مصرفی
7. بخش شست وشوی نوزاد مجهز به سینک مخصوص
8. فضای احیا و رسیدگی به نوزاد
9. فضای مربوط به زایمان در آب

معرفی بخش های مختلف LDR به تفکیک فضا:
فضای ورودی و رختکن
1. در طراحی بخش باید چیدمان اتاق های LDR را طوری در نظر گرفت که ارتباط نزدیک و آسان با ایستگاه مامایی و فضای پارک تجهیزات پزشکی داشته باشد. همچنین فراهم بودن امکانات اتقال مادر به اتاق عمل جراحی سزارین در کمتر از 3 دقیقه ضروری است. بدین منظور دسترسی سریع و آسان به بخش اعمال جراحی عمومی یا بخش اعمال جراحی زنان و سزارین و یا اتاق سزارین اضطراری در داخل بخش الزامی است.
2. طراحی فضای ورودی به اتاق جهت حفظ حریم شخصی و آسایش مادر ضروری است. این امر باعث انتقال کمتر سر و صدا از طریق جداسازی آن از راهرو نیز می شود.
3. در روش طراحی ترکیبی جهت امنیت بیشتر و افزایش آسایش مادران، تعویض لباس آن‌ها و همراهشان در قسمت فضای ورودی اتاق LDR صورت می گیرد.
4. به منظور کنترل و حفظ محیط از عفونت توصیه می شود در بخش پیش ورودی، سینک اسکراب در نظر گرفته شود. یک روشویی به این منظور نیز کفایت می کند. همچنین بدلیل پاشیدن قطرات آب و وجود رطوبت در فضای اطراف روشویی، بر روی دیوار در قسمت نصب روشویی تمهیدات لازم صورت گیرد. لازم است این روشویی در ابتدای ورود و خروج از اتاق قرار بگیرد.
5. در این فضا جهت سهولت مادر در هنگام تعویض لباس باید از صندلی یا سکو جهت نشستن استفاده شود.(با عرض حداقل یک متر)

فضای بستری اتاق LDR
1. با توجه به فرایند خاص زایمان و شرایط پوشش مادران، حفظ حریم شخصی آن‌ها بسیار حائز اهمیت است. لذا در این اتاق، محور طولی تخت باید نسبت به محور مسیر ورود به اتاق عمود باشد. همچنین پیشنهاد می شود که جهت بازشوهای در ورودی اتاق به طرف فضای اصلی اتاق و تخت نباشد.
2. تعبیه پنجره در این اتاق، جهت استفاده از نور طبیعی و دید مناسب از لحاظ روانی می‌تواند در آسایش افراد و کاهش اظطراب مؤثر باشد. لازم به ذکر است با توجه به لزوم حفظ حریم شخصی مادر در زمان معاینه، به نحوه‌ی قرارگیری موقعیت پنجره در داخل اتاق، باید دقت شود و بهتر است که خارج از قسمت معاینه قرار گیرد. در صورت تعبیه ی پنجره در محدوده معاینه، باید راهکارهای مناسب جهت حفظ حریم شخصی مادر در طراحی در نظر گرفته شود.(از راهکارهای می توان استفاده از شیشه های مات، شیشه های ترکیبی مات و شفاف، کرکره ی ثابت بین دو جداره ی شیشه و ... نام برد.) همچنین لازم است شیشه ی پنجره ها از جنس مسلح یا سکوریت باشد. وجود پنجره ای که مادر در حالت بستری و خوابیده و یا نشسته بتواند منظره ی بیرون را تماشا کند، توصیه می‌شود. در این راستا ارتفاع لبه ی پایین پنجره از کف تمام شده ی معماری نباید از 0.9 متر تجاوز نماید.
3. بدلیل امکان حضور افرادی که دردهای شدیدی را متحمل می شوند این اتاق ممکن است برای سایر فضاهای بخش دارای مزاحمت صوتی باشد؛ به همین جهت تمهیدات لازم اعم از انتخاب نوع مصالح جهت جلوگیری از انتقال سر و صدا به سایر بخش ها باید در نظر گرفته شود.
4. استفاده از وان آب در دوره ی درد پیش از زایمان می تواند در کاهش درد مادر مؤثر باشد. این وان میبایست در فضای اتاق تمهید شود. لازم به ذکر است به دلیل پاشیدن قطرات آب و وجود رطوبت در اطراف فضای وان، بر روی دیوار و کف در قسمت نصب وان، تمهیدات لازم صورت بگیرد.( حداقل مساحت مورد نیاز برای تعبیه ی وان، 3 متر مربع می باشد.)
5. مناسب است در زمان زایمان مادر وضعیتی را که برای زایمان راحت تر است انتخاب کند؛ به همین دلیل شرایط و تسهیلات لازم برای این امر باید فراهم باشد. از جمله می توان به تخت مخصوصی اشاره کرد که در اتاق LDR استفاده می‌شود. عملکرد این تخت به گونه ای است که که در دوره ی درد و بهبودی، به صورت یک تخت بستری است و در زمان زایمان، قابلیت تبدیل شدن به تخت زایمان را دارد. همچنین مناسب است که تخت مورد استفاده در این اتاق چرخ دار باشد تا در زمان های اورژانسی جهت از دست ندادن زمان، مادر را به وسیله ی همین تخت به بخش جراحی منتقل کنند.
6. از آنجا که مدت حضور همراه آمورش دیده در این اتاق ممکن است از 12 ساعت نیز تجاوز نماید، جهت آسایش افراد بهتر است مبلمان این اتاق از لحاظ راحتی و امکان انجام فعالیت های متنوع، همانند فضای خانه باشد. به این منظور استفاده از میز و صندلی و مبل های راحتی پیشنهاد می شود.
7. تعبیه ی تلوزیون در این اتاق الزامی است. پخش موسیقی و یا تصاویر خاص آرامش بخش به دلخواه مادر، در تسکین درد آن ها نقش به سزایی دارد. به همین دلیل علاوه بر تلوزیون تعبیه ی یک دستگاه پخش صوتی-تصویری در این اتاق نیز پیشنهاد می شود.
8. لوازم های جانبی جهت سهولت اقامت مادر و همراه نیاز است. وسایلی همچون یخچال کوچک، ماکروفر، کمد و چراغ مطالعه، و ترجیحا محل قرارگیری آن ها رو به رو و یا کنار تخت باشد.
9. با توجه به این موضوع که هدف از طراحی اتاق های LDR، به وجود آوردن فضایی آرامش بخش برای مادر و نوزاد است، پیشنهاد می شود از آثار هنری و یا قفسه های تزئینی در این اتاق ها استفاده شود. این امر در کاهش اضطراب مادر و افزایش روحیه او مؤثر است.
10. تعبیه ی آینه ی مخصوص سقفی جهت مشاهده ی روند زایمان توسط مادر( به دلخواه ) پیشنهاد می شود.
11. پیشنهاد می شود برای محل قرار گیری تزئینات در این اتاق، طراحی به گونه ای صورت گیرد که تا حد ممکن فرورفتگی‌ها و برآمدگی ها و سظوح افقی کمتری بر روی دیوار ایجاد شود و بتوان از پوشش‌های یک پارچه در دیوار استفاده کرد.
12. جهت نقل و انتقال تخت بستری و تجهیزات پزشکی در ورودی اتاق در صورت یک لنگه بودن حداقل 1.2 متر و در صورت دو لنگه با اندازه های 0.9 و0.4 متر اولویت دارد.
13. ارتفاع مفید این فضا حداقل 2.7 متر در نظر گرفته شود.

فضای رسیدگی و احیای نوزاد
1. فضای احیای نوزاد در قسمتی از اتاق زایمان چیدمان می شود که در سریع ترین دسترسی ممکن به تخت زایمان قرار داشته باشد.
2. در اطراف تخت احیا و یا وارمرکات فضای کافی برای استقرار پزشک متخصص و ماما باید وجود داشته باشد. در این حالت در نظر گرفتن حداقل 0.7 متر عرض خالص و بدون مانع در سه طرف تخت ضروری است.
3. در مواردی که ممکن است نوزاد نیاز به احیای قلبی تنفسی داشته باشد به دلیل ناراحت کننده بودن وضعیت نوزاد برای مادر، باید فضای احیای نوزاد به گونه ای طراحی شود که از دیدرس مادر خارج باشد. در این راستا پیشنهاد می شود این فضا به وسیله ی یک پرده از فضای زایمان جدا شود.
4. از آن جا که در این اتاق تخت زایمان با تخت احیا یا وارمرکات فاصله دارد، در این قسمت لازم است خروجی‌های خلأ و اکسیژن، پریزهای برق، ساکشن دیواری در نظر گرفته شوند. مناسب است این خروجی ها به صورت توکار باشد.
5. در صورت تعبیه ی تخت احیاء نوزاد، کمد مخصوص در زیر آن جهت نگهداری تجهیزات پزشکی کوچک و وسایل و داروها در نظر گرفته شده است؛ ولی در صورت تعبیه ی کات و وارمر این وسایل از کمد ایستاده داخل اتاق تأمین می شود.

فضای نگهداری تجهیزات و وسایل مصرفی
1. با توجه به این موضوع که مادری که برای زایمان به بیمارستان مراجعه کرده است در حالت کلی بیمار محسوب نمی شود، بهتر است تا حد ممکن شرایط محیطی به گونه ای باشد که احساس بیمار بودن در مادر ایجاد نشود؛ بنابراین مناسب است تجهیزات و سایر وسایل لازم برای زایمان را در زمانی که مورد نیاز نیستند، به نحوی از دید مادر و همراهان پنهان نمود. در این راستا جهت نگهداری وسایل و تجهیزات استفاده از یک اتاقک و یا جدا کردن فضا به وسیله پرده، ار راهکارهای قابل استفاده هستند.
2. تعبیه ی یک عدد کمد دیواری دردار جهت قرارگیری دارو، وسایل مصرفی مورد نیاز در این فضا لازم می باشد. مناسب است درهای این کمد از جنس شفاف باشد تا امکان دسترسی سریع و آسان به وسایل مورد نیاز وجود داشته باشد. همچنین تعبیه ی یک کمد زمینی(کابینت) جهت قرارگیری انوع ست، ملحفه و رخت تمیز لازم می‌باشد. از سطح روی این کابینت نیز می توان جهت آماده سازی دارو و نگهداری تجهیزات کوچک نیز استفاده نمود.

حمام و سرویس بهداشتی
با توجه به نیاز مکرر مادران به استفاده از سرویس بهداشتی و همچنین نیاز آن‌ها به استفاده از حمام برای شست و شو و تن آرامی در دوره ی درد پیش از زایمان، در نظر گرفتن یک فضای سرویس بهداشتی به همراه حمام الزامی است. این سرویس باید برای استفاده تمامی مادران از جمله افرادی که دارای شرایط جسمانی خاص هستند برنامه ریزی شود؛ بنابراین امکان ورود ویلچر باید در آن ها در نظر گرفته شود. طراحی این سرویس ها باید شرایط بینابینی نسبت به سرویس‌های معلولین و سرویس‌های بدون امکان ورود ویلچر داشته باشد. معلولین افرادی هستند که به صورت مستقل از پس کارهای شخصی خود بر می آیند اما مادر باردار در وضعیت استثنائی قرار دارد که به صورت مستقل نمی تواند از فضای حمام بهره‌مند شود در نتیجه لازم است ابعاد این فضا را بر اساس استقرار یک ویلچر و همراه وی در نظر گرفته شود. توصیه می‌شود به منطور کاهش مساحت بخش، فضای سرویس بهداشتی با فضای حمام مشترک در نظر گرفته شود.
شایان ذکر است تمامی سرویس های بیماران از نوع توالت فرنگی با سیفون و شلنگ شست و شو در نظر گرفته می شود.