اصول طراحی و تجهیز بیمارستان (قسمت 7) - بخش بستری

اصول طراحی و تجهیز بیمارستان (قسمت 7) - بخش بستری

نویسنده: مهندس حمیدرضا اشرف

 

استاندارد ها ، سرانه ها و معرفی بخش های مختلف بیمارستان

بخش های بستری:

 بخش بستری، قسمتی از بیمارستان است که بیمار برای گذراندن دورانی از طی مراحل تشخیص، درمان، تحت نظر و یا نقاهت بیماری خود، مدتی را در آنجا اقامت دارد. همانطور که از لفظ اقامت مشخص است، بخش بستری در بیمارستان می باید علاوه بر دارا بودن مشخصات فیزیکی مناسب برای انجام فرآیندهای درمانی بیمار، دارای ویژگی های مناسب برای رفاه و آسایش بیمار در طی دوران اقامت در بیمارستان باشد. پس یک بخش بستری در بیمارستان دارای دو وجه درمانی و هتلینگ می باشد که هر دو وجه در راستای بهبود و رضایتمندی حداکثری بیمار است.

زیر فضاهای موجود در بخش های بستری به شرح زیر می باشد:

1- ورودی بخش که امکان اشراف و کنترل توسط ایستگاه پرستاری را دارد

2- فضای انتظار برای مراجعین و ملاقات کنندگان که می تواند در ابتدای بخش و یا در لابی بیرون از بخش باشد. 

3-  اتاق های بستری یک یا چند تخته به تعداد وشرایط متناسب با بخش و بیمارستان

4-  راهروی اصلی دسترسی به اتاق های بستری با عرض مناسب برای عبور تخت بیمار 

 5- اتاق دارو و کار تمیز

6- اتاق ایزوله بیمار عفونی در حداقل یک بخش بستری داخلی و یک بخش بستری جراحی بیمارستان

7-  ایستگاه پرستاری با قابلیت اشراف به اتاق های بیماران

8- اتاق یا فضای گزارش نویسی  پزشک

9- سرویسهای بهداشتی جداگانه برای بیماران و کارکنان

10- اتاق یا فضای عملیات درمانی (ماژور تریتمنت) که در نزدیکی ایستگاه پرستاری قرار دارد.

11- فضاهای پشتیبانی، استراحت، رختکن پرستاران و آبدارخانه 

فضاهای پشتیبانی می توانند با یک یا چند بخش دیگر به صورت اشتراکی باشند. بهترین حالت فضاهای پشتیبانی در یک بیمارستان به صورت مرکزی و اشتراکی با سایر بخش ها می باشد

12- اتاق کار کثیف و لگن شوی

13- انبار لوازم تمیز و ملحفه

14- انبار یا محل نگهداری تجهیزات پزشکی، برانکار و ویلچر

15- محل جداگانه برای نگهداری بین های زباله به تفکیک عفونی و غیر عفونی با امکانات شستشوی بین ها

زیر ساختهای بخش های بستری:

حداقل مساحت مفید یک اتاق بستری یک تخته  بدون احتساب سرویس بهداشتی و فضای پیش ورودی اتاق، 12 متر مربع می باشد.

حداقل مساحت مفید هر اتاق بستری دو تخته  بدون احتساب سرویس بهداشتی و فضای پیش ورودی اتاق، 20 متر مربع می باشد.

حداقل مساحت مفید اتاقهای بستری سه تخته و بالاتر ، بدون احتساب سرویس بهداشتی و فضای پیش ورودی، 9 متر مربع به ازای هر تخت می باشد.

بخشها و اتاقهای بستری باید به گونه ایی طراحی گردند که امکان چرخش تخت در آنها به سهولت میسر باشد.

انواع بخش های بستری :

بستري داخلي

بستري جراحي

بستري زنان و زايمان

بستري کودکان

بخش بستري داخلي:

در اين بخش طيف گسترده اي از بيماران داخلي، بستری می شوند. به دليل مزمن و پيچيده بودن مراحل درمان بسیاری از بیماران داخلی، بيماران بستري در اين بخش مدت بيشتري را نسبت به سایر بيماران ، در بيمارستان سپري مي کنند. اين موضوع بايد در طراحي اتاق ها و تعيين تعداد تخت هاي بخش بستری داخلی مورد توجه قرار بگيرد .

بخش بستری زنان :

1- انبار بخش 15 متر مربع

2- پاويون پزشكان خانم و آقا 36 متر مربع

3- سرويس بهداشتي  

4- استيشن پرستاري (2/5*3 متر)

5- اتاق استراحت خدمه  8 متر مربع

6- اتاق استراحت پرسنل براي خانم ها و آقايان 36 متر مربع

7- اكو

8- حداقل يك اتاق دستيار پزشك و دو اتاق پزشك براي معاينات و درمانهاي جزئي 16تا 20 متر مربع

9- اتاق شستشو :  تی شویی 2*3متر ، تخت ها 3*3 متر      

10- اتاقک برق m2 8

11- آشپزخانه m2 15

12-اتاق هاي بخش (1تخته  15 متر مربع  و به ازاي هر تخت 8 متر مربع)

حداقل پهناي اتاق3/20 متر

درب اتاق 1/26 * 2/13 متر

اتاق استراحت بيماران اتاقي به مساحت m2 25-22 جهت ملاقاتهاي عادي بيماران با يكديگر

اندازه‌ي در اتاق  mm2130 × 1260 و عايق بندي صوتي آنها كابينت كاهش صدا تا 32 دسي‌بل

كاسه توالت ارتفاع mm490

در هر بخش وجود توالت‌هايي براي كاركنان و ملاقات كنتدگان و معلولين ضروري است.

در صورت امكان هر اتاق دوش و سرويس جداگانه اما وجود سين و توالت استاندارد بيمارستانهاي امروزي

 سينك mm860 ارتفاع تا معلول كه بر ويلچر سوار است به راحتي استفاده کنند.

بخش بستري  باز:

از اولين اشکال بخش بستري مي باشد که در آن همه بيماران در يک سالن وسيع نگهداري مي شدند.

عدم کنترل محيط ، زير پا گذاشته شدن حريم خصوصي بيماران ، انتشار عفونت ، کيفيت پايين محيط ، آلودگي صوتي و عدم در نظر گرفتن نقش خانواده در درمان ، از معايب اصلي اين پلان هستند .

معمولا فضاهاي پشتيباني در ابتداي بخش درنظر گرفته مي شد .

در اين نوع پلان موقعيت ايستگاه پرستاري در مرکز طرح قرار دارد ،جهت حداکثر کنترل و خدمات رساني به بيماران .

بستري باز با يک راهرو و يک ايستگاه پرستاري

در اين بخش بيماران در اتاق هاي خصوصي و يا چند تختي بستري مي شوند .

يک کريدور اصلي در داخل بخش نقش ارتباطي بين فضاهاي پشتيباني و پرسنل را با اتاق هاي بستري ايفا مي کند .

اين نوع پلان، فرمي است که در سالهاي اخير رايج ترين نوع بخش بستري بوده است .

بستري باز با يک راهرو و دو ايستگاه پرستاري

تنها تفاوت اين فرم با مورد قبل ، برخورداري از دو ايستگاه پرستاري مي باشد که به تبع آن حجم خدمات پرستاري نيز تقسيم مي شود .

از اين فرم براي بخش هايي با تعداد زيادي اتاق بستري و تخت هاي مي باشد .

بخش بستري با دو راهرو و حياط داخلي

اين فرم ،شکل ديگري از سيستم قبلي است که مسئله نور رساني در اتاق هاي پشتيباني تا حد زيادي با بهره گيري از يک حياط مرکزي حل شده است .

بخش بستري با فرم صليبي

اساس شکل گيري اين فرم ،تغيير در فرم هاي رايج بخش بستري براي دستيابي به حجمي زيباتر بوده است .

با اين حال تاثيرپذيري از اعتقادات مذهبي جهت خلق فرم صليبي ،انکارناپذير است .

در اين فرم فضاهاي مرکزي اختصاص به بخش هاي پشتيباني و پرسنل دارد و اضلاع بيروني بخش به اتاق هاي بستري بيماران مربوط مي شود.

عيب اين طرح عدم نور گيري بخش مرکزي پلان و بخش هاي پشتيباني است ،که با درنظر گرفتن حياط مرکزي مي توان اين مسئله را حل کرد .

فرم شعاعي

فرم اوليه اين نوع بخش ها به صورت دايره اي مي باشد که مي تواند در قالب چند ضلعي نيز سازماندهي شود . در اين طرح هم ،قسمت مرکزي پلان مربوط به فضاي پشتيباني بخش است .

فضاي پرت اين فرم نسبت به ساير فرم ها بيشتر است .

بخش بستري اطفال:

اين بخش اختصاص به بيماري هاي داخلي کودکان دارد. بخش کودکان بايد طوري طراحي شود که مقياس کودکانه داشته باشد . ديد به فضاي بيرون در صورت وجود مناظر زيبا ، استفاده از رنگ هاي متنوع و اشکال زيبا درداخل اتاق ، باعث بهبود روند درمان کودک و همچنين آرامش خانواده کودک بيمار مي شود . در بخش گاهي اتاقي براي بازي کودکان درنظر گرفته مي شود .

حداقل فاصله جانبی هر تخت از دیوار کناری 70 سانتیمتر و حداقل فاصله پایین تخت از دیوار روبه رو 120 سانتیمتر می باشد.

حداقل فاصله جانبی دو تخت از یکدیگر 140 سانتیمتر و حداقل فاصله طولی دو تخت از یکدیگر( در صورتیکه دو تخت در روبه رو و امتداد یکدیگر باشند) 150 سانتیمتر می باشد. 

حداقل مساحت مفید ایستگاه پرستاری در بخش بستری بدون احتساب سرویس بهداشتی ، فضای پیش ورودی، دارو و کار تمیز  8  متر مربع می باشد.

حداقل مساحت مفید اتاق پانسمان در بخش بستری با توجه به ماهیت این بخش،  15  متر مربع می باشد.

حداقل عرض مفید راهروی اصلی در بخش بستری حداقل 2/4 متر می باشد.

خروج اضطراری  بخش بستری با علائم واضح و شفاف مشخص گردیده باشد.

بیمارستان ترجیحاً دارای بخشهای بستری جداگانه با تخصص های مربوطه مانند ارتوپدی، ارولوژی، جراحی مغز و اعصاب و ... باشد.

کودکان به دلیل آسیب پذیری بیشتر نسبت به بیماران بزرگسال، در یک بخش جداگانه با نام بخش اطفال بستری می گردند.  هدف از این کار جلوگیری از انتقال عفونت ها و آلودگی های بیمارستانی به این دسته از بیماران می باشد. ولی نکته مهم آنست که در داخل بخش اطفال کیس های مختلف بستری می شوند و لذا احتمال انتقال عفونت از کودکان بیمار درون بخش به یکدیگر، نسبت به سایر بخش ها بیشتر است.

وجود فضاهای زیر در بخش بستری اطفال ضروری است:

محل پارک تجهیزات پزشکی سیار ، سرویس بهداشتی و شستشوی جداگانه برای همراهان و مراجعین، اتاق معاینه پزشک ، اتاق ایزوله اعصاب و روان ، فضای ملاقات ، اتاق و نمازخانه مادران، اتاق بازی کودکان، آبدارخانه یا غذاخوری مادران، اتاق ایزوله بیمار عفونی،  ایستگاه پرستاری با اشراف به تمام تختها .

زیر ساختهای بخش بستری اطفال

حداقل مساحت مفید هر اتاق بستری یک تخته اطفال  بدون احتساب سرویس بهداشتی و فضای پیش ورودی اتاق حداقل 5/11 متر مربع می باشد.

حداقل مساحت مفید هر اتاق بستری دو تخته اطفال  بدون احتساب سرویس بهداشتی و فضای پیش ورودی اتاق حداقل20 متر مربع می باشد.

حداقل مساحت مفید اتاقهای بستری سه تخته اطفال و بالاتر ، بدون احتساب سرویس بهداشتی و فضای پیش ورودی، حداقل 9 متر مربع به ازای هر تخت می باشد .

وجود حداقل یک اتاق ایزوله عفونی در بخش بستری اطفال  الزامی است.

استفاده از رنگهای شاد و کودکانه و مصالح جاذب صوت در بخش بستری اطفال  الزامی است.

مصالح به کار گرفته شده در بخش بستری اطفال  باید به گونه ایی باشد که از ایجاد تجمع آلودگی های میکربی و بیولوژیکی و همچنین ناهنجاریهای صوتی، نوری و بصری جلوگیری نماید.

دسترسی از بخش های بستری به دیگر خدمات بیمارستان مانند اتاقهای عمل، CSR ، رادیولوژی، پزشکی هسته ایی، اورژانس، لاندری، آسانسورها و بالعکس به سهولت میسر باشد.

طراحی فضاهای پشتیبانی در بخش بستری بایستی متناسب با شرایط جاری بخش، تعداد تختها و سایر سرانه های موجود بوده و جوابگوی نیازمندیهای بخش باشد.

وجود یک اتاق ایزوله عفونی در هر بخش بستری داخلی الزامی است.

وجود حداقل یک اتاق ایزوله اعصاب و روان  در یکی از بخشهای بستری جراحی و داخلی بیمارستان الزامی است.

استفاده از رنگهای شاد و آرام بخش و مصالح جاذب صوت در بخش بستری جراحی الزامی است.

مصالح به کار گرفته شده در بخش بستری باید به گونه ایی باشد که از ایجاد تجمع آلودگی ها و همچنین ناهنجاریهای صوتی و بصری جلوگیری نماید.

نورهای به کار گرفته شده در بخش بستری نباید به گونه ایی باشد که باعث ایجاد خطا در تشخیص رنگ واقعی افراد و اشیاء گردد.

وجود حداقل 2 بار تعویض هوا تازه در ساعت برای بخش بستری جراحی ضروری است .

بهترین دمای محیط برای بخش بستری جراحی بین 22 تا 25 درجه سانتیگراد می باشد.

شرایط تهویه مطبوع در بخش بستری جراحی باید به گونه ایی باشد که وجود هوای تازه و جریان مطبوع هوا بخوبی احساس گردد.

شدت و جهت نور چراغهای روشنایی در بخش های بستری باید به گونه ایی باشد که نور مستقیماً به چشم بیماران برخورد ننماید و باعث آزار آنها نگردد. استفاده از نور غیر مستقیم ارجح است.