معماری در کنترل عفونت‌های بیمارستانی نقش کلیدی دارد، چراکه طراحی فضاهای درمانی و بیمارستانی می‌تواند به طور مستقیم بر کاهش انتقال عوامل عفونی تأثیر بگذارد. یک طراحی معماری مناسب با توجه به اصول کنترل عفونت، محیطی بهداشتی، ایمن و کارآمد برای بیماران، کادر درمان و بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد.
طراحی چیدمان و جریان فضایی در بیمارستان‌ها به گونه‌ای است که از انتقال عوامل عفونی جلوگیری کرده و محیطی ایمن‌تر برای بیماران، کارکنان و بازدیدکنندگان ایجاد کند. یک طراحی اصولی با در نظر گرفتن مسیرها و نقاط دسترسی جداگانه، فضاهای کنترل‌شده و چیدمان منطقی می‌تواند به شکل چشمگیری شیوع عفونت را کاهش دهد. در ادامه، نکات کلیدی برای طراحی چیدمان و جریان فضایی جهت کنترل عفونت آورده شده است:
تفکیک و جداسازی بخش‌ها
تفکیک و جداسازی بخش‌ها در طراحی بیمارستان‌ها و فضاهای درمانی نقش مهمی در کنترل عفونت دارد. این کار باعث کاهش تماس مستقیم بیماران و کارکنان با منابع آلوده می‌شود و از گسترش عفونت‌ها جلوگیری می‌کند. طراحی فضایی مناسب و اجرای اصول جداسازی به‌ویژه در بیمارستان‌ها از استانداردهای حیاتی محسوب می‌شود. در ادامه به نکات و اصول مهمی در این حوزه می‌پردازیم:
1. تفکیک فضاها بر اساس سطح خطر عفونت
- بخش‌های با خطر بالا مانند ICU، NICU، اتاق‌های جراحی و اتاق‌های ایزوله باید جدا از سایر بخش‌ها قرار گیرند. این فضاها باید دسترسی کنترل‌شده‌ای داشته باشند تا از ورود افراد غیرمجاز و انتقال آلودگی جلوگیری شود.
- بخش‌های با خطر متوسط، شامل بخش‌های بستری عمومی، باید به گونه‌ای طراحی شوند که تماس بین بیماران کاهش یابد و جریان حرکت بیماران و کارکنان به‌صورت منظم و کنترل‌شده باشد.
- بخش‌های با خطر کم، مانند بخش‌های اداری و خدماتی، باید از قسمت‌های درمانی جدا باشند و ارتباط کمتری با فضاهای بیمارستانی داشته باشند.
2. ایجاد فضاهای حائل و مناطق نیمه‌پاک
- فضاهای حائل (Transition Zones) بین بخش‌های پرخطر و سایر بخش‌ها طراحی می‌شوند. این فضاها امکان ضدعفونی و تعویض لباس و تجهیزات حفاظتی را برای کارکنان فراهم می‌کنند و انتقال آلودگی از یک بخش به بخش دیگر را کاهش می‌دهند.
- مناطق نیمه‌پاک باید بین بخش‌های آلوده و بخش‌های تمیز قرار گیرند و به کارکنان کمک کنند تا از ورود آلودگی به بخش‌های پاک جلوگیری شود.
3. استفاده از سیستم‌های تهویه با فشار مثبت و منفی
- در بخش‌های با خطر بالا، مانند اتاق‌های ایزوله، سیستم‌های تهویه با فشار منفی به‌کار می‌رود تا هوای آلوده از داخل به بیرون منتقل نشود و از انتشار عفونت به سایر بخش‌ها جلوگیری شود.
- برای اتاق‌های جراحی و سایر فضاهای بدون آلودگی، از فشار مثبت استفاده می‌شود تا از ورود هوای آلوده به داخل این فضاها جلوگیری شود.
4. جداسازی مسیرهای دسترسی
- برای کارکنان، بیماران و بازدیدکنندگان، مسیرهای جداگانه‌ای طراحی می‌شود تا تماس غیرضروری بین این گروه‌ها کاهش یابد. این کار به جلوگیری از انتقال عفونت‌ها و کاهش آلودگی‌های متقاطع کمک می‌کند.
- آسانسورها و راهروهای جداگانه برای بخش‌های حساس مانند ICU، اتاق‌های عمل و بخش‌های عفونی طراحی می‌شود تا از ورود افراد غیرمجاز و تماس با بخش‌های آلوده جلوگیری شود.
5. تفکیک ورودی‌ها برای موارد اورژانسی و عفونی
- بخش اورژانس باید دارای ورودی‌های جداگانه‌ای برای بیماران با بیماری‌های عفونی و غیرعفونی باشد تا خطر انتقال عفونت به سایر بیماران و کارکنان کاهش یابد.
- در شرایطی که بیماران با بیماری‌های عفونی یا واگیردار وارد می‌شوند، باید از ورودی‌های اختصاصی استفاده شود و آن‌ها مستقیماً به اتاق‌های ایزوله منتقل شوند.
6. تعیین فضاهای ویژه برای تجهیزات و زباله‌های عفونی
- باید فضاهای مجزایی برای نگهداری و دفع زباله‌های عفونی و تجهیزات پزشکی آلوده در نظر گرفته شود. این فضاها باید با تهویه مناسب و مواد ضدعفونی‌کننده تجهیز شده و از سایر بخش‌ها جدا باشند.
- مسیرهای جداگانه برای حمل و نقل زباله‌های عفونی طراحی می‌شود تا با سایر بخش‌ها تداخلی نداشته باشند و احتمال انتشار آلودگی کاهش یابد.
7. اتاق‌های ایزوله و کنترل دقیق دسترسی
- اتاق‌های ایزوله باید برای بیماران مبتلا به بیماری‌های عفونی یا واگیردار طراحی شوند و دارای سیستم‌های تهویه و فشار منفی باشند تا از انتشار عفونت به دیگر بخش‌ها جلوگیری شود.
- دسترسی به این اتاق‌ها باید محدود به کارکنان مجاز باشد و با استفاده از سیستم‌های کنترل دسترسی، مانند کارت‌های شناسایی یا بیومتریک، مدیریت شود.
8. ایجاد فضاهای انتظار جداگانه
- فضاهای انتظار بیماران و بازدیدکنندگان باید به گونه‌ای طراحی شوند که از بخش‌های درمانی جدا بوده و از تردد اضافی جلوگیری شود. در بخش‌های عفونی، باید از فضاهای انتظار جداگانه با تهویه مناسب استفاده کرد تا خطر انتقال عفونت کاهش یابد.
- این فضاها باید به ضدعفونی‌کننده‌های دست و امکانات شست‌وشوی مناسب تجهیز شوند تا از انتقال آلودگی به سایر فضاها جلوگیری شود.
9. آموزش و استفاده از تجهیزات حفاظتی در ورودی‌های بخش‌های ایزوله
- کارکنان باید در مورد اهمیت استفاده از تجهیزات حفاظتی در بخش‌های حساس و ایزوله آگاه باشند و این تجهیزات در ورودی این بخش‌ها در دسترس قرار گیرد.
- ورودی‌های بخش‌های عفونی و ایزوله باید به فضاهای ضدعفونی‌کننده دست و ایستگاه‌های تعویض لباس مجهز شوند تا کارکنان و بازدیدکنندگان بتوانند از آن‌ها استفاده کنند.
10. کنترل و محدودیت دسترسی برای بخش‌های پرخطر
- باید تنها کارکنان مجاز به بخش‌های پرخطر مانند ICU و بخش‌های عفونی دسترسی داشته باشند. سیستم‌های شناسایی و کنترل دسترسی می‌توانند برای مدیریت بهتر ورود و خروج افراد به این بخش‌ها استفاده شوند.
تعیین مسیرهای مجزا برای بیماران، کارکنان و بازدیدکنندگان
تعیین مسیرهای مجزا برای بیماران، کارکنان و بازدیدکنندگان در بیمارستان‌ها و فضاهای درمانی یکی از اصول کلیدی برای کاهش انتقال عفونت و افزایش کارایی و امنیت محیط است. طراحی این مسیرها به جلوگیری از تداخل و کاهش تماس‌های غیرضروری کمک می‌کند. در ادامه به نکات مهم در طراحی و اجرای مسیرهای مجزا می‌پردازیم:
1. جداسازی مسیرهای اصلی ورود و خروج
- ورودی‌ها و خروجی‌های مجزا برای بیماران، کارکنان و بازدیدکنندگان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. این ورودی‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که افراد با اهداف و نیازهای مختلف در مسیرهای جداگانه حرکت کنند و از تماس مستقیم با یکدیگر جلوگیری شود.
- بیماران اورژانسی و بیماران عفونی باید از ورودی‌های جداگانه‌ای نسبت به بیماران بستری معمولی یا بازدیدکنندگان وارد بیمارستان شوند.
2. مسیرهای مجزا برای انتقال بیماران عفونی و غیرعفونی
- مسیرهای جداگانه‌ای باید برای بیماران عفونی و غیرعفونی طراحی شود تا انتقال عفونت کاهش یابد. این مسیرها معمولاً از ورودی اورژانس و بخش‌های عفونی شروع شده و به اتاق‌های ایزوله یا بخش‌های درمانی خاص ختم می‌شوند.
- مسیرهای انتقال بیماران عفونی باید با سیستم‌های تهویه و فشار منفی مجهز شوند تا آلودگی به بخش‌های دیگر سرایت نکند.
3. جداسازی مسیرهای کارکنان از بیماران و بازدیدکنندگان
- مسیرهای کارکنان باید از مسیرهای بیماران و بازدیدکنندگان جدا باشد. این موضوع به خصوص در بخش‌های حساس، مانند اتاق‌های عمل و ICU، اهمیت زیادی دارد.
- کارکنان باید مسیرهایی مستقیم و دسترسی سریع به اتاق‌های بیمارستانی، بخش‌های درمانی و اتاق‌های ایزوله داشته باشند تا بدون تداخل با بیماران و بازدیدکنندگان بتوانند به سرعت به کار خود بپردازند.
4. مسیرهای ویژه برای بازدیدکنندگان
- بازدیدکنندگان باید مسیرهای مشخص و کنترل‌شده‌ای داشته باشند که آن‌ها را از ورود به بخش‌های حساس و آلوده منع کند. این مسیرها باید به اتاق‌های انتظار یا مناطق عمومی محدود شوند تا از تردد غیرضروری در فضاهای حساس جلوگیری شود.
- در برخی بخش‌ها مانند ICU یا اتاق‌های ایزوله، بازدیدها باید محدود شده و امکان ملاقات از طریق پنجره‌های شیشه‌ای یا تلفن‌های داخلی فراهم باشد.
5. آسانسورهای جداگانه برای بیماران، کارکنان و باربری
- آسانسورهای مجزا برای بیماران (به ویژه بیماران عفونی یا اورژانسی)، کارکنان و باربری طراحی می‌شوند. این آسانسورها به کاهش انتقال آلودگی کمک می‌کنند و از تماس مستقیم بین گروه‌های مختلف جلوگیری می‌کنند.
- برای انتقال زباله‌های عفونی و مواد مصرفی نیز باید آسانسورهای مجزا یا سیستم‌های حمل و نقل ویژه در نظر گرفته شود.
6. راهروهای مجزا و مسیرهای یک‌طرفه در بخش‌های عفونی و اورژانس
- در بخش‌های عفونی و اورژانس، از مسیرهای یک‌طرفه استفاده می‌شود تا جریان حرکت کارکنان و بیماران به‌صورت منظم باشد و از تداخل و بازگشت به عقب جلوگیری شود. این کار به کاهش تماس‌های احتمالی و انتقال آلودگی کمک می‌کند.
- همچنین، مسیرهای خاصی برای خروج بیماران بهبودیافته از اتاق‌های ایزوله در نظر گرفته می‌شود تا از تماس آن‌ها با بیماران جدید و منابع عفونی جلوگیری شود.
7. فضاهای حائل و کنترل دسترسی در ورودی‌ها
- در ورودی‌های بخش‌های پرخطر، مانند ICU و اتاق‌های ایزوله، از فضاهای حائل استفاده می‌شود که امکان ضدعفونی و تعویض لباس را فراهم می‌کنند. این فضاها به عنوان نقطه‌ای برای تفکیک بیماران و بازدیدکنندگان از کارکنان عمل می‌کنند و از ورود آلودگی به داخل بخش‌ها جلوگیری می‌کنند.
- سیستم‌های کنترل دسترسی مانند کارت‌های شناسایی یا سیستم‌های بیومتریک در این ورودی‌ها به‌کار می‌روند تا تنها افراد مجاز وارد بخش‌های حساس شوند.
8. راهنمایی بصری و نشانه‌گذاری در مسیرها
- استفاده از نشانه‌گذاری‌های واضح و تابلوهای راهنما در نقاط مختلف بیمارستان کمک می‌کند که هر گروه به سرعت مسیر مناسب خود را پیدا کند. این کار از ورود غیرمجاز به بخش‌های خاص جلوگیری می‌کند و به کارکنان امکان می‌دهد تا بدون اختلال به کار خود بپردازند.
- برای مثال، رنگ‌بندی‌های خاص یا نمادهای بصری می‌توانند به عنوان راهنما در مسیرهای بیماران، کارکنان و بازدیدکنندگان به کار گرفته شوند.
فضاهای انتظار و محدوده‌های دسترسی کنترل‌شده
فضاهای انتظار و محدوده‌های دسترسی کنترل‌شده در طراحی بیمارستان‌ها و فضاهای درمانی، نقش مهمی در حفظ ایمنی و کنترل عفونت ایفا می‌کنند. این فضاها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که ارتباط بین بیماران، بازدیدکنندگان و کارکنان به حداقل برسد و در عین حال، راحتی و دسترسی مناسب فراهم شود. در ادامه، اصول طراحی این فضاها و نقش آن‌ها در کنترل عفونت توضیح داده می‌شود.
1. طراحی فضاهای انتظار مجزا
- تفکیک فضاهای انتظار بر اساس نوع مراجعه‌کننده: طراحی فضاهای انتظار برای بیماران، بازدیدکنندگان و همراهان به‌گونه‌ای که تداخل آن‌ها با بخش‌های درمانی و بیماران بستری به حداقل برسد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
- فضاهای انتظار جداگانه برای بیماران عفونی و غیرعفونی: بیماران دارای بیماری‌های عفونی باید در فضاهای انتظار جداگانه قرار بگیرند تا از انتقال عفونت به سایر بیماران و بازدیدکنندگان جلوگیری شود. این فضاها به سیستم تهویه مناسب و ضدعفونی‌کننده دست تجهیز می‌شوند.
2. کنترل دسترسی به فضاهای انتظار حساس
- در بیمارستان‌ها، فضاهای انتظار بخش‌هایی مانند ICU، NICU و اتاق‌های جراحی به‌صورت محدود و کنترل‌شده طراحی می‌شوند. این فضاها اغلب به کارت‌های شناسایی یا سیستم‌های کنترل دسترسی برای ورود نیاز دارند تا فقط افراد مجاز، مانند همراهان بیمار و کارکنان، بتوانند وارد شوند.
- محدودیت دسترسی برای بخش‌های پرخطر و عفونی: بخش‌های عفونی و پرخطر، مانند اتاق‌های ایزوله، نیاز به فضاهای انتظار مجزا با سیستم‌های کنترل دسترسی دارند تا از ورود غیرضروری و تماس با بیماران جلوگیری شود.
3. استفاده از تجهیزات حفاظتی و ضدعفونی در فضاهای انتظار
- در فضاهای انتظار، تجهیزات حفاظتی و ضدعفونی‌کننده‌ها باید در دسترس بیماران و بازدیدکنندگان قرار گیرند. دستگاه‌های ضدعفونی‌کننده دست، ماسک‌های یک‌بار مصرف و دستکش می‌توانند به کاهش انتقال آلودگی کمک کنند.
- وجود دستگاه‌های خودکار برای ضدعفونی کفش‌ها و دست‌ها در ورودی‌های بخش‌های عفونی یا فضاهای حساس می‌تواند باعث کاهش آلودگی محیط شود.
4. طراحی فضاهای انتظار به‌گونه‌ای که تماس بین افراد کاهش یابد
- فاصله‌گذاری مناسب بین صندلی‌ها و ایجاد بخش‌بندی در فضاهای انتظار، از تماس نزدیک بین افراد جلوگیری می‌کند و خطر انتقال عفونت را کاهش می‌دهد.
- استفاده از مبلمان و صندلی‌های قابل شستشو و ضدعفونی نیز اهمیت زیادی دارد. این نوع مبلمان به راحتی تمیز می‌شود و به حفظ بهداشت فضا کمک می‌کند.
5. سیستم‌های تهویه و فیلتراسیون هوا در فضاهای انتظار
- استفاده از سیستم‌های تهویه و فیلتراسیون هوا در فضاهای انتظار، به خصوص در بیمارستان‌ها، کمک می‌کند که هوا به صورت مستمر تصفیه شده و احتمال انتقال عفونت کاهش یابد.
- در فضاهای انتظار بخش‌های عفونی، سیستم‌های تهویه با فشار منفی می‌تواند به حفظ محیطی ایمن و جلوگیری از انتشار هوای آلوده به سایر فضاها کمک کند.
6. تجهیز فضاهای انتظار به سیستم‌های اطلاع‌رسانی دیجیتال و تابلوهای راهنما
- استفاده از تابلوهای راهنما و سیستم‌های اطلاع‌رسانی دیجیتال، باعث هدایت بهتر بازدیدکنندگان و بیماران به سمت مسیرهای مجاز و فضاهای مناسب می‌شود. این امر می‌تواند از ازدحام در بخش‌های حساس جلوگیری کند و دسترسی به فضاهای درمانی را تسهیل کند.
- نمایشگرهای اطلاعات می‌توانند برای اطلاع‌رسانی در مورد زمان انتظار و همچنین اطلاعات ضروری درباره استفاده از تجهیزات حفاظتی استفاده شوند.
7. فضاهای حائل بین فضاهای انتظار و بخش‌های درمانی
- ایجاد فضاهای حائل بین فضاهای انتظار و بخش‌های درمانی، امکان ضدعفونی و آماده‌سازی افراد قبل از ورود به بخش‌های حساس را فراهم می‌کند. این فضاها برای تعویض لباس یا پوشیدن تجهیزات حفاظتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- فضاهای حائل به عنوان نقطه‌ای برای کاهش خطر ورود آلودگی به بخش‌های درمانی عمل می‌کنند و به کنترل دسترسی کمک می‌کنند.
8. مدیریت جریان افراد در فضاهای انتظار
- مدیریت جریان افراد در فضاهای انتظار به کاهش ازدحام و تماس بین بیماران و بازدیدکنندگان کمک می‌کند. استفاده از سیستم‌های صف‌بندی هوشمند و نشانه‌گذاری‌های روی زمین می‌تواند به حرکت منظم و کاهش اختلال در این فضاها کمک کند.
- مسیرهای یک‌طرفه نیز برای عبور و مرور افراد در بخش‌های خاص مانند اورژانس و فضاهای انتظار عفونی، از تماس غیرضروری جلوگیری می‌کند.
9. بهره‌گیری از فناوری‌های جدید برای کنترل دسترسی و مدیریت فضاهای انتظار
- استفاده از سیستم‌های دیجیتال مانند کارت‌های هوشمند، دسترسی‌های مبتنی بر اثر انگشت یا چهره و سیستم‌های نظارتی برای کنترل دسترسی به بخش‌های حساس، می‌تواند به کاهش دسترسی غیرمجاز و افزایش ایمنی کمک کند.
- امکان استفاده از سیستم‌های اطلاع‌رسانی دیجیتال و نمایشگرهای الکترونیکی برای هشدارها و اطلاعیه‌ها نیز به بهبود مدیریت فضاهای انتظار و کاهش خطر انتقال عفونت کمک می‌کند.
فضاهای انتقالی و حائل‌ها (Airlocks)
فضاهای انتقالی و حائل‌ها (Airlocks) در طراحی بیمارستان‌ها و فضاهای درمانی یکی از راهکارهای موثر در کنترل عفونت هستند. این فضاها به عنوان مناطق واسطه‌ای بین بخش‌های مختلف بیمارستان عمل می‌کنند و می‌توانند به کاهش خطر انتقال آلودگی و ایجاد محیط‌های ایمن برای بیماران، کارکنان و بازدیدکنندگان کمک کنند. در ادامه، توضیحاتی در مورد نقش این فضاها در کنترل عفونت و طراحی مناسب آن‌ها آورده شده است:
1. تعریف فضاهای انتقالی و حائل‌ها (Airlocks)
فضاهای انتقالی یا حائل‌ها به فضاهای کوچکی اطلاق می‌شوند که بین دو بخش مختلف بیمارستان (مثلاً بین بخش‌های عفونی و غیرعفونی یا بین فضای عمومی و فضاهای حساس) قرار دارند. این فضاها به عنوان یک مانع فیزیکی عمل می‌کنند که از انتقال آلودگی یا میکروب‌ها بین محیط‌های مختلف جلوگیری می‌کنند.
2. نقش فضاهای انتقالی در کنترل عفونت
- محدود کردن تماس‌ها: این فضاها می‌توانند از ورود غیرمجاز بیماران، بازدیدکنندگان و حتی کارکنان به بخش‌های حساس جلوگیری کنند. فضاهای انتقالی معمولاً در نقاطی قرار دارند که امکان انتقال آلودگی بین بخش‌های آلوده و غیرآلوده وجود دارد.
- ایزوله‌سازی: فضاهای انتقالی به‌طور معمول در بخش‌هایی با ریسک بالای انتقال عفونت طراحی می‌شوند، مانند بخش‌های ICU، اتاق‌های عمل، اتاق‌های ایزوله و بخش‌های عفونی. این فضاها به عنوان منطقه‌ای برای آماده‌سازی و تعویض لباس‌های حفاظتی، دستکش و ماسک عمل می‌کنند.
- ایجاد محیط پاکیزه: فضاهای انتقالی کمک می‌کنند تا کارکنان و بیماران قبل از ورود به بخش‌های حساس، آلودگی‌های سطحی خود را از بین ببرند و از تماس مستقیم با محیط‌های آلوده جلوگیری شود.
3. ویژگی‌های طراحی فضاهای انتقالی و حائل‌ها
برای بهره‌برداری بهینه از این فضاها، ویژگی‌های خاصی باید در طراحی آن‌ها در نظر گرفته شود:
- تهویه مناسب: فضاهای انتقالی باید به سیستم‌های تهویه خاص مجهز باشند. استفاده از تهویه فشار منفی در فضاهای انتقالی که به بخش‌های عفونی منتهی می‌شوند، می‌تواند به جلوگیری از انتشار ذرات آلوده به سایر بخش‌ها کمک کند.
- در فضاهای با فشار منفی، هوا از بخش‌های حساس به داخل فضاهای انتقالی وارد می‌شود، که مانع خروج آلودگی به محیط خارج می‌شود.
- دستگاه‌های ضدعفونی‌کننده: در این فضاها باید تجهیزات ضدعفونی‌کننده مانند دستگاه‌های ضدعفونی‌کننده دست و کفش، مواد ضدعفونی‌کننده و دستکش‌ها برای استفاده کارکنان و بیماران فراهم باشد.
- فضای کافی برای تغییر لباس: فضای کافی باید برای تعویض لباس‌های حفاظتی و پوشیدن لباس‌های تمیز وجود داشته باشد. این فضا باید از سایر فضاها جدا باشد تا خطر آلودگی کاهش یابد.
- درب‌های خودکار یا بدون تماس: درب‌های فضاهای انتقالی باید به گونه‌ای طراحی شوند که از باز و بسته شدن دستی جلوگیری کنند. استفاده از درب‌های خودکار یا درب‌هایی که با حسگر عمل می‌کنند، به کاهش تماس افراد با سطوح آلوده کمک می‌کند.
- نوارهای هشدار دهنده یا نشانه‌گذاری‌های ویژه: استفاده از نوارها و تابلوهای هشدار برای راهنمایی کارکنان و بیماران، جهت رعایت پروتکل‌های بهداشتی و استفاده صحیح از فضاهای انتقالی، می‌تواند به ارتقای کارایی فضا کمک کند.
4. نحوه عملکرد فضاهای انتقالی برای کاهش آلودگی
فضاهای انتقالی به‌طور کلی در بیمارستان‌ها به سه بخش تقسیم می‌شوند:
- بخش‌های پاک: این بخش‌ها شامل فضاهای غیرعفونی مانند اتاق‌های استراحت کارکنان، بخش‌های پذیرش و بخش‌های عمومی هستند. ورود به این بخش‌ها از طریق فضاهای انتقالی از بخش‌های عفونی انجام می‌شود.
- بخش‌های نیمه‌عفونی: فضاهایی مانند اتاق‌های عمومی برای بستری بیماران با بیماری‌های غیرعفونی که نیاز به مراقبت ویژه دارند، مانند اتاق‌های ویزیت یا بخش‌های بستری عادی.
- بخش‌های عفونی: اتاق‌های ایزوله، بخش‌های ICU، و اتاق‌های مخصوص بیماران عفونی که نیاز به کنترل دقیق دارند.
فضاهای انتقالی به‌عنوان واسطی بین این بخش‌ها عمل می‌کنند تا آلودگی از یک بخش به بخش دیگر انتقال نیابد.
5. نوع تجهیزات و سیستم‌ها در فضاهای انتقالی
- سیستم‌های فشار مثبت و منفی: در بخش‌های حساس مانند اتاق‌های ایزوله، فشار منفی برای جلوگیری از انتقال آلودگی از داخل به بیرون و در بخش‌های پاک‌تر، فشار مثبت برای جلوگیری از ورود آلودگی از بیرون به داخل به کار می‌رود.
- دستگاه‌های ضدعفونی‌کننده: به منظور کاهش آلودگی‌های سطحی، باید دستگاه‌های ضدعفونی‌کننده خودکار یا نیمه‌خودکار در این فضاها نصب شود.
- سیستم‌های ضدعفونی هوا: استفاده از فیلترهای HEPA و سیستم‌های تهویه پیشرفته برای تصفیه هوا از میکروب‌ها و ذرات آلوده، به ویژه در فضاهای انتقالی بخش‌های عفونی و ایزوله، اهمیت دارد.
مسیرهای اختصاصی برای تجهیزات و زباله‌های عفونی
طراحی مسیرهای اختصاصی برای تجهیزات و زباله‌های عفونی در بیمارستان‌ها و فضاهای درمانی یکی از جنبه‌های حیاتی در کنترل عفونت است. انتقال صحیح و ایمن تجهیزات و مواد آلوده و زباله‌های عفونی نه تنها از انتقال آلودگی به دیگر بخش‌ها جلوگیری می‌کند، بلکه به حفظ ایمنی کارکنان، بیماران و بازدیدکنندگان نیز کمک می‌کند. در این زمینه، مسیرهای اختصاصی طراحی می‌شوند تا از هرگونه تداخل بین جریان‌های مختلف (بیماران، کارکنان، تجهیزات و زباله‌ها) جلوگیری شود. در ادامه به شرح این موضوع پرداخته می‌شود:
1. ضرورت مسیرهای اختصاصی برای تجهیزات و زباله‌های عفونی
- جلوگیری از آلودگی متقابل: تجهیزات و مواد آلوده مانند سوزن‌ها، سرنگ‌ها، لباس‌های بیمار و مواد شیمیایی باید به طور جداگانه و از مسیرهای اختصاصی عبور داده شوند تا از آلودگی سایر بخش‌ها و انتقال عفونت جلوگیری شود.
- حفظ سلامت کارکنان: کارکنان بیمارستان که به طور مستقیم با تجهیزات آلوده یا زباله‌های عفونی در تماس هستند، باید از مسیرهایی امن برای انتقال این مواد استفاده کنند تا با خطر مواجه نشوند.
- رعایت استانداردهای بهداشتی: طبق دستورالعمل‌های بهداشتی و ایمنی، مسیرهای اختصاصی باید برای جابجایی زباله‌ها و تجهیزات آلوده در بیمارستان‌ها در نظر گرفته شوند تا رعایت پروتکل‌های کنترل عفونت انجام شود.
2. ویژگی‌های طراحی مسیرهای اختصاصی
- مسیرهای جداگانه برای زباله‌ها و تجهیزات آلوده: طراحی مسیرهای جداگانه برای عبور تجهیزات آلوده و زباله‌های عفونی از مسیرهای کارکنان، بازدیدکنندگان و سایر بیماران ضروری است. این مسیرها باید از قسمت‌های عمومی و بخش‌های حساس بیمارستان مانند اتاق‌های ایزوله یا اتاق‌های جراحی جدا باشند.
- استفاده از درب‌های خودکار یا بدون تماس: برای جلوگیری از تماس دستی با درب‌ها و سطوح آلوده، درب‌های خودکار یا درب‌هایی که با حسگر عمل می‌کنند، می‌توانند برای مسیرهای اختصاصی زباله‌های عفونی استفاده شوند.
- جریان یک‌طرفه: برای جلوگیری از هرگونه تداخل و آلودگی متقابل، طراحی مسیرهای جریان یک‌طرفه برای تجهیزات و زباله‌های عفونی ضروری است. این مسیرها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که آلودگی از بخش‌های آلوده به سایر بخش‌ها منتقل نشود.
- مسیرهای مشخص با تابلوهای راهنما: برای جلوگیری از سردرگمی کارکنان و تضمین رعایت استانداردها، مسیرهای اختصاصی برای انتقال زباله‌های عفونی و تجهیزات باید با تابلوهای راهنما و نوارهای هشدار مشخص شوند.
3. طراحی مسیرهای انتقال زباله‌های عفونی
- مسیرهای خاص برای زباله‌های عفونی: زباله‌های بیمارستانی عفونی باید در بسته‌های مقاوم و دارای برچسب مشخص (مثل کیسه‌های مخصوص زباله‌های عفونی) منتقل شوند تا از هرگونه تماس با سطح یا هوا جلوگیری شود. این زباله‌ها باید به طور مستقیم به بخش‌های مخصوص جمع‌آوری زباله‌های عفونی منتقل شوند.
- سیستم‌های ذخیره‌سازی موقت: در برخی موارد، ممکن است نیاز به سیستم‌های ذخیره‌سازی موقت برای زباله‌های عفونی پیش از ارسال به محل دفع نهایی وجود داشته باشد. این سیستم‌ها باید به‌طور خاص از دیگر سیستم‌های زباله جدا شوند و با رعایت استانداردهای بهداشتی طراحی شوند.
- سیستم‌های دفع بهداشتی: در نهایت، زباله‌های عفونی باید به‌طور صحیح به بخش‌های دفع یا محل‌های دفع تخصصی منتقل شوند که در آن‌ها از روش‌های بهداشتی مانند دفن با رعایت استانداردهای ایمنی استفاده می‌شود.
4. طراحی مسیرهای اختصاصی برای تجهیزات آلوده
- انتقال ایمن تجهیزات آلوده: تجهیزات پزشکی که برای درمان بیماران استفاده می‌شوند و ممکن است آلوده به میکروب‌ها و ویروس‌ها باشند، باید در مسیرهای خاص انتقال داده شوند تا از تماس آن‌ها با سایر محیط‌ها و بخش‌ها جلوگیری شود.
- استفاده از ظروف یا سطل‌های مخصوص: تجهیزات آلوده باید در ظروف یا سطل‌های مخصوص که مقاوم در برابر نفوذ آلودگی هستند، جمع‌آوری و جابجا شوند. این ظروف باید به‌طور مشخص برای انتقال تجهیزات آلوده طراحی شوند.
- پاکسازی و ضدعفونی در مسیر: در مسیرهای اختصاصی برای تجهیزات آلوده، ایستگاه‌های ضدعفونی و تمیزکاری نیز باید وجود داشته باشند. تجهیزات باید پس از انتقال به این بخش‌ها ضدعفونی شده و در صورت نیاز، دوباره وارد چرخه استفاده شوند.
فضاهای استراحت و غذاخوری کادر درمان
- فضای استراحت و غذاخوری کادر درمان باید دور از بخش‌های عفونی و در موقعیت‌های مجزا و ایمن طراحی شود. این فضاها باید به گونه‌ای باشند که امکان تهویه مناسب داشته و کادر درمان بتوانند بدون نگرانی از آلودگی به استراحت بپردازند.
طراحی راهروهای یک‌طرفه برای کاهش تداخل تردد
- راهروهای یک‌طرفه، به ویژه در بخش‌های حساس مانند اتاق عمل و ICU، می‌توانند از تداخل تردد افراد و در نتیجه انتقال آلودگی جلوگیری کنند. طراحی این راهروها همچنین به کاهش تراکم و تماس مستقیم بین افراد کمک می‌کند.
استفاده از نور طبیعی و تهویه مناسب
- دسترسی به نور طبیعی و طراحی سیستم‌های تهویه مناسب در فضاهای مختلف بیمارستان می‌تواند رشد میکروب‌ها را کاهش دهد و محیطی سالم‌تر ایجاد کند. نور طبیعی به بهبود سلامت روانی بیماران و کارکنان نیز کمک می‌کند و تهویه مناسب باعث کاهش بار میکروبی و انتقال عوامل عفونی در هوا می‌شود.
استفاده از مواد و متریال‌های ضدعفونی‌شونده
- انتخاب مواد و متریال‌هایی که قابلیت ضدعفونی آسان و مقاومت بالا در برابر مواد شیمیایی ضدعفونی‌کننده را دارند، در طراحی داخلی بیمارستان اهمیت بالایی دارد. برای مثال، سطوح صاف و بدون تخلخل در کف‌ها، دیوارها و میزهای کار از رشد و انتشار میکروب‌ها جلوگیری می‌کند.
این اصول و راهکارها کمک می‌کنند تا بیمارستان‌ها و فضاهای درمانی به گونه‌ای طراحی شوند که انتقال عوامل عفونی به حداقل ممکن برسد و محیطی ایمن برای بیماران، کارکنان و بازدیدکنندگان فراهم گردد. شرکت اسپو با به‌کارگیری این رویکردها در طراحی پروژه‌های درمانی خود، به ایجاد فضاهای ایمن و بهداشتی کمک می‌کند و در راستای کنترل عفونت‌های بیمارستانی گام برمی‌دارد.
طراحی معماری بیمارستان‌ها نقش بسیار مهمی در کنترل عفونت دارد. ایجاد تفکیک مناسب بین بخش‌های مختلف بیمارستانی، طراحی مسیرهای مجزا برای بیماران، کارکنان و تجهیزات آلوده، و استفاده از مواد ضدعفونی‌پذیر از اصول اساسی این طراحی است. همچنین، تهویه مناسب، استفاده از سیستم‌های انتقالی (Airlocks) برای جلوگیری از انتقال آلودگی، و کنترل دسترسی به فضاهای حساس، از دیگر اقدامات ضروری در طراحی بیمارستان‌ها برای کنترل عفونت به شمار می‌روند.
این طراحی‌ها نه تنها به کاهش خطر انتقال عفونت کمک می‌کنند، بلکه ایمنی کارکنان و بیماران را نیز تضمین می‌کنند. در نهایت، معماری صحیح بیمارستان‌ها می‌تواند به بهبود عملکرد درمانی و ایجاد یک محیط سالم‌تر برای همه افراد داخل بیمارستان کمک کند.